Niezwykły świat

Kolor szary symbolizuje wiedzę, odpręża i wycisza, a kojarzy się z późną jesienią. Poznaj wszystkie twarze szarości

Szarość kojarzy się z późną jesienią. Krótkimi pochmurnymi dniami, deszczowym niebem, kałużami, mokrym asfaltem i smogiem, melancholią i smutkiem. Ale przecież to tylko jedna z twarzy szarości. Malarze i fotograficy od zawsze byli w niej zakochani, dużo dobrego mówi o niej także psychologia. Od wieków kocha ją moda, a od ponad dekady architekci wnętrz.

256 odcieni szarości

Czasy, gdy „szary” znaczyło „bez wyrazu” to już przeszłość. Bo chociaż się nie wyróżnia, od kilku lat nie wychodzi z kolekcji projektantów mody. Potocznie rozumiana jako mieszanka białego i czarnego, ma wiele do odkrycia. Istnieje tylko jeden czysty odcień czerni i tylko jeden czysty odcień bieli, ale jest 256 odcieni szarości!

Natura kocha szarość

Szare są kamienie, skały, popiół i piasek na wulkanicznych plażach, deszczowe chmury oraz woda jezior i mórz, gdy w pochmurne dni odbija niebo. Takie umaszczenie ma mnóstwo ssaków – od małej myszki, po potężnego słonia. Częste są też szare liście, np. u kocanki włochatej czy czyśćca wełnistego.

Natomiast szare kwiaty są bardzo rzadkie. Najgodniejszą reprezentantką szarości jest szarotka alpejska. Na obszarach przybrzeżnych zaś rośnie lawenda morska, która wytwarza skupiska drobnych szarych kwiatów.

Jeszcze mniej jest w naturze szarego pożywienia. Za to należy ono do kulinarnych luksusów. Ostrygi, trufle, sardele oraz unikatowy francuski specjał – kozi ser pleśniowy obtaczany w popiele. Generalnie jednak kolor ten nie zachęca do jedzenia. Kojarzy się z przypaleniem lub zepsuciem. Podobnie jak szara zastawa, dlatego talerz w tym kolorze jest idealny dla każdego, kto walczy z nadwagą!

Siła spokoju

„To kolor niezniszczalnej natury, małych kamyków na plaży oraz potężnych skał i kamieni, które są wokół nas od milionów lat i nie znikną w najbliższym czasie”

– tak opisała go Leatrice Eiseman, dyrektorka wykonawcza instytutu Pantone, kiedy wybrano szary, tzw. ultimate grey, na kolor 2021 roku.

Psychologia koloru też łączy go ze stabilnością psychiczną, równowagą emocjonalną, niezależnością, dojrzałością i doświadczeniem. Ci, którzy go lubią, postrzegani są jako opanowani i zdystansowani, ale też rzetelni i kompetentni. Jednak przy określaniu cech osobowości szary (zwłaszcza jego ciemniejsze odcienie) wskazuje na niezdecydowanie, brak ambicji, pesymizm i apatię.

W wielu kulturach, ze względu na skojarzenie z siwymi włosami, symbolizuje starość, a w tym kontekście mądrość i doświadczenie, które idą w parze z wiekiem. Ponoć Tolkien właśnie dlatego nazwał starego mądrego czarodzieja z „Władcy Pierścieni” Gandalfem Szarym.

W chromoterapii (terapia kolorami) szary odpręża i wycisza. Łagodzi silne emocje i napięcia, rozładowuje negatywną energię, czyści umysł z natłoku myśli. Używa się go do łagodzenia nadpobudliwości. Jego ciepłe odcienie są idealne do wykorzystania w domach, ponieważ wprowadzają spokój.

Szara eminencja barw

Nie ma naturalnych szarych pigmentów. Dawni mistrzowie pędzla tworzyli go, mieszając czerń i biel w różnych proporcjach. Dodawali trochę czerwieni, żeby uzyskać ciepłą szarość, albo nieco błękitu dla chłodniejszej tonacji. Mogli też uzyskać szarość, mieszając dwa kolory dopełniające, np. pomarańczowy i lazurowy.

Dopiero na początku XIX wieku uzyskali dostęp do jednolitej, „zdefiniowanej” szarości, tzw. szarości Payne’a, od nazwiska angielskiego malarza Williama Payne’a. To on, około roku 1835, skomponował zupełnie nowy kolor szary – z mieszanki indygo, surowej sjeny i karmazynu. Rewolucyjny, bo nie zawierał czerni i bieli. Ten chłodny odcień, o lekko niebieskawym tonie, wszedł na stałe na palety malarzy.

Na co dzień używamy zaledwie kilkunastu najpopularniejszych odmian szarego, jak popielaty, gołębi, stalowy, siwy czy greige i marengo. Te dwie ostatnie brzmią nieco tajemniczo. Greige, mieszanka jasnego szarego (ang. grey) i beżowego (ang. beige), była hitem sezonu 2020/2021.

Nietuzinkowym odcieniem szarości jest też marengo – ciemnoszary, lekko zabarwiony fioletem. W 1800 r., w pobliżu włoskiego miasta Marengo, odbyła się bitwa, w której francuska armia pokonała austriacką, co wyniosło Napoleona do godności pierwszego konsula Francji. Zwycięski wódz włożył wtedy płaszcz w kolorze ciemnoszarym z domieszką fioletu, który nazwano marengo na pamiątkę wygranej bitwy.

szary kolor w chromoterapii — Po drugiej wojnie światowej szary formalny strój stał się wyróżnikiem kobiet robiących karierę zawodową. Fot. shutterstock

Prawo do szarości

W starożytności oraz w średniowieczu był kolorem niebarwionej wełny, a zatem najczęściej noszonym przez chłopów i biedotę. Później również kolorem habitów cystersów oraz franciszkanów i kapucynów.

Przełomowym momentem dla szarego w modzie stał się wiek XVIII, kiedy wkroczył on na salony wyższych sfer. Zapanowała wtedy moda na szare jedwabie i aksamity, a także cenne srebrne nici, dzięki którym tkaniny zyskiwały szlachetną srebrzystą poświatę. Po raz pierwszy szarość stała się kolorem wskazującym na wyższy status społeczny. I właściwie takim pozostała.

Od XIX wieku szary garnitur jest podstawą biznesowego dress code’u. Jasnoszary latem, a ciemnoszary zimą podkreśla kompetencje i znaczenie noszącego go mężczyzny. W XIX wieku szarość pozostała prestiżowa jedynie dla mężczyzn, ponieważ to Londyn dyktował wtedy trendy w modzie męskiej.

Damska stała się domeną Paryża, w którym szary był symbolem kobiety pracującej. Stworzony wtedy termin grisettes (od franc. gris – szary) oznaczał kobiety zatrudnione w fabrykach oraz szarą odzież roboczą. Określenie grisettes przeniosło się również na paryskie prostytutki niższej klasy i członkinie bohemy, uchodzącej za kręgi o dość luźno pojmowanej moralności.

Z czasem jednak wiele osób zaczęło postrzegać stroje grisettes jako symbol niezależności. Po drugiej wojnie światowej szary formalny strój stał się wyróżnikiem kobiet robiących karierę zawodową.

André Gide, francuski pisarz i zdobywca Nagrody Nobla, tak opisał szarość.

„(...) nie narzuca się, nie udaje, że jest czymś innym, niż jest, nie koloryzuje rzeczywistości, nie upiększa, nie zniekształca, nie chce się przypodobać nikomu”.

I nie tylko on tak czuł. Inny słynny cytat – filozofa Arthura Schopenhauera – mówi:

„Gdy szare ułożymy obok czarnego, uzna się je za białe; gdy obok białego – za czarne”.

Tak jak i w naszym życiu, które nie jest ani czarne, ani białe, ale w odcieniach szarości. Cieszmy się nimi...

Szare ciekawostki

Cenionym w jubilerstwie szarym kamieniem ozdobnym jest hematyt. Uważany za kamień szczęścia był niegdyś amuletem wojowników. Wierzono, że daje siłę, odwagę, wytrzymałość i spokój, zwłaszcza w sytuacjach pełnych napięcia.

W niektórych wierzeniach pogańskich występuje szara magia, opisywana jako neutralna forma mocy duchowej, między czcigodną białą a złowrogą czarną. Szara nie jest ani do czynienia dobra, ani wyrządzania krzywdy, lecz posługuje się metodami z magii białej, aby oczyścić świat ze zła.

Najbardziej znanym współczesnym artystą, który zasłynął czysto szarymi pracami, jest niemiecki malarz Gerhard Richter. W latach 60. i 70. XX w. tworzył on szare płótna, które miały całkowicie oczyścić obraz z koloru. Jego prace składają się wyłącznie z tekstur tworzonych przez różne metody nakładania szarej farby.

tekst: Ewa Dereń
fot: shutterstock