Klątwy królewskich rodów

Jeszcze na początku ubiegłego wieku nikomu nie pomieściłoby się w głowie, że może rozpaść się taka potęga, jak Cesarstwo Austro-Węgier czy Imperium Brytyjskie. Podobnie nie do pomyślenia było na początku XI wieku, że niemal wymazana z mapy zostanie taka potęga, jak państwo Piastów. A jednak, stało się. Ślepy los? Nie! Okazuje się, że za każdą z tych tragedii stoi ktoś, kogo historia ledwo pamięta, ale kto doznał z ręki członka królewskiego rodu krzywdy tak wielkiej, że rzucone przez niego przekleństwo ma straszliwą i nieodwracalną moc.

Windsorowie

Czy Harry i Meghan przełamią klątwę ciążącą nad Wind-sorami od ponad 80 lat? Wszystko zaczęło się, gdy Edward VIII postanowił ożenić się z Amerykanką i dwukrotną rozwódką, Wallis Simpson. Jak sam powiedział 10 grudnia 1936 r. w transmitowanym przez radio oświadczeniu o abdykacji: „Uznałem za rzecz niemożliwą niesienie ciężkiego brzemienia odpowiedzialności i spełnianie swoich obowiązków monarchy [...] bez pomocy i wsparcia kobiety, którą kocham”. Część poddanych – ta, która dostrzegła, że świat się zmienił i wiele dawnych zwyczajów stało się już tylko przesądami – nie miała nic przeciwko królewskiemu małżeństwu z miłości. Ale dworski establishment stał twardo na straży odwiecznych reguł i zmusił króla do abdykacji. Mało tego, ograniczono mu apanaże do minimum, zmuszono do życia na obczyźnie i odmówiono przyznania jego żonie tytułu Jej Królewskiej Wysokości, który należał jej się z racji małżeństwa. Stał się pariasem, z którym nikt, kto się w Wielkiej Brytanii liczył, nie chciał się nawet przywitać. Nic dziwnego, że Edward złorzeczył wszystkim, którzy przyłożyli rękę do jego upadku. Własnej rodzinie w szczególności. I jakoś tak się stało, że nieszczęścia zaczęły się na nich sypać jedno po drugim. Następca Edwarda na tronie, Jerzy VI, który miał poważne problemy z jąkaniem, musiał wygłaszać mowy zagrzewające rodaków do walki podczas II wojny światowej. Imperium, nad którym – jak mawiano – nie zachodziło nigdy słońce, zaczęło się rozpadać. A samego króla, w stosunkowo młodym wieku 57 lat, zabrał z tego świata rak płuc. Władzę objęła Elżbieta II, której od początku panowania przyszło borykać się z pasmem kłopotów: dalszym rozpadem Imperium, trudami odbudowy kraju i funkcjonowaniem w nowej rzeczywistości politycznej zimnej wojny. Do tego doszły zdrady męża, batalia z siostrą Małgorzatą o jej ślub ze zwykłym śmiertelnikiem, płk. Peterem Wooldridgem Townsendem, w której musiała stanąć po stronie interesu korony, łamiąc tym Małgorzacie serce. I jeszcze skandale rozwodowe! Najpierw Małgorzaty, która na złość rodzinie poślubiła Antony’ego Armstronga-Jonesa, z którym świetnie można było się bawić na imprezach, ale w życiu już niekoniecznie, potem trojga z czwórki dzieci królowej. Poparcie dla monarchii spadało, spłonął ukochany zamek Elżbiety – Windsor, państwo upomniało się o podatki, parlament uznał królewski jacht „Britannia” za zbędny luksus i zamienił w atrakcję turystyczną. Gdy w Boże Narodzenie 1992 r. królowa wspominała o tym w swojej przemowie do narodu, miała łzy w oczach. A potem jeszcze rozegrał się dramat śmierci Diany, po którym większość Brytyjczyków cofnęła swoje poparcie dla monarchii. Elżbieta, po niemal tygodniowym oporze, pod naciskiem premiera Tony’ego Blaira, w końcu oddała hołd znienawidzonej przez siebie, niepokornej byłej synowej. I… odtąd wszystko zaczęło się zmieniać na lepsze. Poparcie dla monarchii znów jest wysokie, wnuki królowej, w przeciwieństwie do jej dzieci zakładają szczęśliwe rodziny. Sypią się prawnuki. Gdy na horyzoncie jako kandydatka na żonę Harry’ego pojawiła się Meghan Markle, będąca – podobnie jak niegdyś Wallis – tym wszystkim, czym członkini rodziny królewskiej w rozumieniu kon- serwatywnego establishmentu nie powinna być (czyli Amerykanką i rozwódką, a w dodatku jeszcze aktorką o afroamerykańskich korzeniach po matce) nie spotkała sprzeciwu. Dla monarchii było to wyzwanie, ale przez ostatnie 20 lat uległa ona tak wielkiej przemianie, że przyjęła na swe łono nie tylko Kate Middleton – dziewczynę bez kropli błękitniej krwi, wnuczkę robotnika z zachodniego Londynu – ale także i Meghan. Młodzi Windsorowie pożenili się więc z miłości i nikt im kłód pod nogi nie rzucał. Czyżby klątwa Edwarda (zm. w 1972 r. czyli 10 lat przed przyjściem na świat Williama) w końcu przestała działać?

Koburgowie

Krewnym i przodkom Windsorów (dynastia nosi to miano od 17 lipca 1917 r., przedtem zwali się Sachsen-Coburg-Gotha), Koburgom, też przyszło się zmierzyć ze skutkami klątwy. Rzucił ją ponoć w 1815 roku mnich Emeryk Kohary. „Będę się żarliwie modlić do Boga Wszechmogącego, aby ukarał grzechami ojców ich dzieci w trzecim i czwartym pokoleniu linii Kohary-Coburgów” – ślubował, a jakże, o północy i na cmentarzu. O co poszło? O miłość, urażoną ambicję i pieniądze. Otóż Emeryk, zanim jeszcze wstąpił do klasztoru, zakochał się w swojej kuzynce Antoinette. Niestety, bez wzajemności. Jego wybranka wolała oddać swe serce Ferdynandowi Koburgowi. Jej ojciec, książę Joseph Kohary, kanclerz skarbu imperium habsburskiego, był tak zachwycony małżeństwem córki, że zapisał w testamencie cały swój majątek na rzecz jej i zięcia, pomijając przy tym resztę rodziny. Tego było Emerykowi za wiele: nie dość, że wzgardzono jego uczuciem, to jeszcze pozostał goły jak święty turecki. Złorzeczył więc Antoinette i Ferdynandowi oraz ich potomstwu, a także koburskim krewnym. Jego klątwa prześladuje od tego czasu Koburgów, a więc także dotyka rodziny królowej Elżbiety II. Ponoć była powodem przedwczesnej śmierci ojca przyszłej królowej Wiktorii – ożenionego z Koburżanką oraz równie rychłego zgonu męża, Alberta Koburga. W 1937 r. za jej sprawą zginęło w dwóch katastrofach pół rodziny księcia Filipa Mountbattena, krewnego Wiktorii i przyszłego męża Elżbiety. Wielu członków rodziny Coburg-Kohary powymierało na tyfus, dur brzuszny bądź hemofilię. Właśnie ta ostatnia choroba, poprzez królową Wiktorię, rozprzestrzeniła się wśród królewskich i książęcych rodów Europy. Ofiarą jej był także ostatni rosyjski carewicz Aleksy, syn Mikołaja i Alix Heskiej, ukochanej wnuczki Wiktorii. Niektórzy uważają, że nieszczęścia brytyjskiej rodziny królewskiej dotykające ją w XIX i pierwszej połowie XX w. to skutek dwóch wiszących nad nią klątw. Ta rzucona przez Edwarda być może już wygasła, czwarte zaś pokolenie przeklętych Koburgów zdążyło już przeminąć. Tak więc pomniejsi Koburgowie mogą czuć się bezpieczni, no chyba, że znów komuś podpadną.

Habsburgowie

Jeden z najbardziej wpływowych rodów królewskich Europy także nie był wolny od klątw. Jedną z nich miały rzucić… kruki. Ptaki licznie zamieszkiwały wieże zamku jednego z Habsburgów, a że swoim krakaniem i ponurym wyglądem wpędzały jaśnie pana w depresję, kazał je wystrzelać. Od tej pory ich duchy, zwane Turnfalken, nawiedzają przedstawicieli rodu, zapowiadając śmierć. Paletę nieszczęść uzupełniła też Habsburgom klątwa rzucona na Franciszka Józefa przez matkę hrabiego Batthyany, księżnę Karolyi. Hrabia został stracony jako wywrotowiec na samym początku panowania młodego cesarza i na jego rozkaz. Księżna rzekomo wezwała niebiosa oraz moce piekielne, by zniszczyły szczęście cesarza i nękały całą jego rodzinę. No i stało się: pech nie opuszczał Franciszka Józefa oraz jego bliskich przez wiele lat. Jego małżeństwo, mimo że zawarte z miłości, okazało się nieszczęśliwe. Matka, arcyksiężna Zofia, prowadziła nieustającą wojnę z żoną, Elżbietą Wittelsbach, zwaną Sissi. Elżbieta uciekała więc z Schönbrunnu, podróżując po całej Europie, zaniedbując męża oraz dzieci. W dodatku prawdopodobnie cierpiała na anoreksję, a być może także i zaburzenia depresyjne, co nie ułatwiało jej relacji rodzinnych. Porozumienie z trzema córkami i jedynym synem okazało się nadzwyczaj trudne. Śmierć też zbierała w rodzinie obfite żniwo (w końcu co dwie klątwy to nie jedna!). Zmarła 2-letnia córka cesarskiej pary, Zofia. Syn Rudolf popełnił samobójstwo, zastrzeliwszy wcześniej swoją kochankę Marię Vetserę i zmuszając tym czynem ojca-cesa- rza do licznych kłamstw i krętactw mających zatuszować skandal. Brat Maksymilian został rozstrzelany w Meksyku, a szwagierka Sophie zginęła w pożarze. Ogień, tym razem zaprószony od papierosa schowanego pod krynoliną przed ojcem (przeciwnikiem palenia przez kobiety) przyczynił się do śmierci 18-letniej arcyksiężniczki Matyldy, a kuzyn Jan Salwator zaginął pewnego dnia bez śladu. Wreszcie zaostrzony pilnik w ręku zamachowca położył kres życiu ukochanej mimo wszystko Sissi. Kula zaś wystrzelona do arcyksięcia Ferdynanda, który miał objąć cesarską schedę, rozpętała I wojnę światową, w wyniku której cesarstwo Habsburgów zniknęło. Przed śmiercią Franciszka Józefa w 1916 r. także pojawiły się Turnfalken. Podobno wtedy widziano je po raz ostatni. 

Piastowie

Oni też mieli swoją klątwę i co najmniej przez trzy wieki doświadczali jej skutków. Wspomina o niej kronikarz Gall Anonim. Trudno teraz ustalić, kiedy to się dokładnie stało – może w 1019 albo w 1020 roku? Początek biegu wydarzeń, który do niego doprowadził, można powiązać z nieudanymi swatami Bolesława Chrobrego z siostrą władającego na Rusi Jarosława Mądrego w 1017 r., zakończonymi odmową. Krewki książę uznał to za zniewagę. Rok później wyprawił się na Kijów, zdobył miasto i zgwałcił swoją niedoszłą żonę Przedsławę, a potem pognał do swych włości jako niewolnicę. Osadził ją na Ostrowie Lednickim i wbrew jej woli zrobił z niej nałożnicę. Nie przeszkadzało mu wcale, że ma już żonę – po czarnej polewce od Jarosława poślubił Odę Miśnieńską, córkę margrabiego Ekkeharda, którą wyswatano mu w pakiecie z warunkami pokoju w Budziszynie (styczeń 1018 r). On, Bolesław, książę pozujący na rycerza Chrystusa, fundator kościołów nieskąpiący złota na wykup ciał poległych misjonarzy, zupełnie jawnie, na oczach wszystkich, żył z dwiema kobietami naraz, nic sobie nie robiąc z napomnień arcybiskupa Radzima Gaudentego. Radzim był przyrodnim bratem Wojciecha Slavníkoveca, późniejszego świętego, zabitego przez Prusów, który negocjował warunki wykupienia jego ciała, za co w nagrodę został powołany na stanowisko zwierzchnika polskich biskupów. Nie znosili się z Bolesławem. Chrobry przemyśliwał, jak by tu się pozbyć Gaudentego, do którego nie miał za grosz zaufania. Arcybiskup zaś robił wszystko, by umniejszyć dokonania Bolesława, podkopać jego pozycję i poszerzyć jeszcze bardziej swój wpływ na władzę świecką. W tej sytuacji upokorzona, zmuszona do życia w grzechu Przedsława jakby mu z nieba spadła. Takie prowadzenie się księcia to pogaństwo i obraza boska! I rzucił anatemę na Bolesława oraz całe piastowe plemię. Triumfem sycił się niedługo, bo w 1020 r. zmarł. Bolesławowi, mimo licznych przeciwności, udało się uzyskać długo wyczekiwaną papieską zgodę i jako pierwszy polski władca ozdobił skronie koroną. Ale nie zdążył się nią nacieszyć – zmarł kilka miesięcy później. Panowanie kolejnych Piastów okazało się pasmem okrucieństw, bratobójczych walk i mordów. Kraj się rozsypał. I dopiero przedostatni z władców tego rodu, Władysław Łokietek, go scalił, a jego następca, Kazimierz Wielki, położył podwaliny pod imperium Jagiellonów. Bo dynastia Piastów wymarła. 

Dynastia Shah (Gurkhowie) 

W 2001 r. świat zelektryzowała wiadomość o masakrze na dworze władcy Nepalu. Następca tronu, książę Dipendra Bir Bikram Shah Dev, upił się, po czym podczas rodzinnego obiadu chwycił karabin maszynowy i zastrzelił ojca, matkę, siedmioro innych członków rodziny, a na koniec siebie. Oficjalna wersja, że był to nieszczęśliwy wypadek – brzmi absurdalnie. Bliższa prawdy wydaje się wersja, że był to akt rozpaczy, bo rodzina nie akceptowała jego planów małżeńskich. Dipendra, absolwent brytyjskiego Eaton i Uniwersytetu Tribhuvana w Katmandu, chciał poluzować nieco gorset skostniałych tradycji, w których żył dwór i rodzina królewska, a już na pewno zyskać wpływ na to, z kim będzie żył i płodził dzieci. Wybranką jego była Devyani Rana, przez matkę spokrewniona z królewskim rodem w sąsiednich Indiach, z którą ponoć nawet wziął już cichy ślub. Byli też tacy, co przypominali legendę o klątwie rzuconej na ród władców i w niej upatrywali źródła tragedii. Zdarzyło się to ponad 200 lat temu. Pierwszy król Nepalu z dynastii Gurkhów, Prithvi Narayan Shah, podróżując po kraju, spotkał indyjskiego jogina Gorakhnatha. Rozmawiało im się dobrze, a gdy mistrz pożalił się, że jest głodny, król dał mu naczynie pełne potrawy ze zsiadłego mleka. Jogin rzucił się na jedzenie. Może jadł zbyt szybko, a może nie był przyzwyczajony do takich specjałów, bo po kilku łyżkach dostał torsji. Oddał więc naczynie królowi, ale ten nie chciał go przyjąć, urażony niedocenieniem podarowanego smakołyku. Gorakhnath doszedł do wniosku, że był to zamach na jego życie i rzucił na Prithvi Narayana klątwę, w myśl której dynastia przestanie istnieć w dziesiątym pokoleniu. I właśnie książę Dipendra należał do tej fatalnej, dziesiątej generacji. Po tragicznych wydarzeniach 2001 roku władzę objął jego stryj Gyanendra, należący jeszcze do pokolenia dziewiątego i sprawował rządy do maja 2008 roku. Wtedy to rząd obalił monarchię i utworzono Federalną Demokratyczną Republikę Nepalu. Wygląda więc na to, że klątwa się wypełniła w całości. n Pierwsza strona: Elżbieta II z dynastii Windsorów, królowa Wielkiej Brytanii. Obok: Franciszek Józef I, cesarz Austrii. n Góra, od lewej: Franciszek Józef z rodziną. Bolesław Chrobry przy Złotej Bramie w Kijowie na obrazie Jana Matejki. Prithvi Narayan Shah, pierwszy król Nepalu z dynastii Gurkhów. Na dole: Elżbieta Amalia Eugenia von Wittelsbach zwana Sissi.

Wika Filipowicz

FOT.: shutterstock, wikimedia