Kamień o nadprzyrodzonej mocy
W świecie Minecrafta obsydian stanowi jeden z najbardziej cenionych praktycznych zasobów. Gra ta przedstawia go jako materiał niezwykle mocny, zdolny wytrzymać fale uderzeniowe towarzyszące eksplozjom oraz nieoceniony w konstrukcjach służących obronie. Powstały w wyniku wylania wody na lawę minecraftowy obsydian trzeba wydobywać za pomocą diamentowego kilofa i jest on tak odporny, że nawet potężny Smok Kresu nie jest w stanie go zniszczyć.
Jednak najbardziej ceni się go ze względu na cechy, które wykraczają poza jego fizyczną siłę. Obsydian posiada nadprzyrodzone moce, dzięki którym gracze mogą zbudować portal do Netheru, piekielnego podziemnego świata z płynącą lawą, w którym czasoprzestrzeń rządzi się odmiennymi prawami.
W 2019 roku Amy L. Covell-Murthy z Carnegie Museum of Natural History w Pittsburghu powitała miejscową drużynę skautów pragnących uzyskać sprawność archeologa. Skauci prowadzili „wykopaliska” w skrzyniach zawierających artefakty z prawdziwych wypraw archeologicznych oraz układali i znakowali kamienne narzędzia – groty strzał i groty włóczni wykonane z krzemienia i obsydianu – tworząc niewielkie ekspozycje muzealne.
W ramach kuratorskiego obalania mitów jeden ze skautów dołączył do gablotki z karbowanym obsydianowym grotem włóczni notatkę następującej treści:
„Minecraft mnie okłamał! Obsydian nie jest niezniszczalny! Nie da się za jego pomocą tworzyć portali! To szkło wulkaniczne!”
Właściwości kamienia ze skały wulkanicznej
Poza światem Minecrafta nie da się stworzyć obsydianu, wylewając wodę na lawę, jednak to prawda, że powstaje on, gdy dochodzi do gwałtownego spadku temperatury. Lawa o wysokiej zawartości krzemionki zestala się w szkło, gdy schładza się zbyt szybko, by mogły uformować się widoczne kryształy. Obsydian jest zwykle czarny, choć odnajdywano jego odmiany w wielu różnych kolorach (aczkolwiek fioletowy jest tylko w Minecrafcie).
Nie ma takiej wytrzymałości strukturalnej jak skały tego rodzaju co granit, a jeśli uderzyć go pod odpowiednim kątem, będzie „łuszczył się” jak czert lub krzemień. Jest to rzeczywiście cenny surowiec, a przynajmniej był nim w przeszłości. Gdziekolwiek na świecie występuje obsydian, ludzie używali go do produkcji narzędzi tnących: ostrzy, skrobaków oraz grotów włóczni i strzał.
Gwiazda, która spadła z nieba
W erze Jōmon (ok. 10 000 –300 p.n.e.) obsydian wydobywano na całym archipelagu Wysp Japońskich. Najlepszy pochodził z górzystych rejonów na wyspie Honsiu – dzisiejszej prefektury Nagano. Tutaj, na otoczonym drzewami stanowisku archeologicznym Hoshigatō, odkryto 193 sztolnie, w których wydobywano obsydian. Różnorodność pozostałości przedmiotów ceramicznych i narzędzi sugeruje, że miejsce to eksploatowano tysiące lat.
Między początkiem a zmierzchem ery Jōmon metody wydobywcze się zmieniały: zaczynano od kopaczek z poroża jelenia, by pod koniec używać tłuków kamiennych do odłupywania obsydianu od skały. Nawet we wczesnej erze Jōmon obsydianem pochodzącym z tego miejsca handlowano na rozległym obszarze, od Tōhoku po regiony Tōkai i Hokuriku. Hoshigatō zawdzięcza błyszczącemu kamieniowi swoją nazwę: ideogram hoshi oznacza gwiazdę, co sugeruje, że lśniące szkło spadło z nieba.
Nie tylko biżuteria. Obsydian w medycynie
Drobny płatek obsydianu może być niezwykle ostry: pod koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku doktor Lee A. Green, chirurg z Uniwersytetu Michigan, przyciągnął uwagę mediów całego kraju po ujawnieniu wychodzącemu na kampusie pismu studenckiemu „University Record”, że używał obsydianowych ostrzy klasy medycznej do zabiegów kosmetycznych, takich jak usuwanie pieprzyków lub korekta kształtu małżowiny. W wywiadzie powiedział:
„Lubię obsydianowy nóż, ponieważ mniej uszkadza tkankę. Jest bardzo ostry i bardzo gładki na poziomie mikroskopowym”.
Minecraft edukuje, ale rdzenni Amerykanie wiedzieli wcześniej
Anegdota Covell-Murthy o skaucie-graczu w Minecrafta jest częścią długotrwałej debaty na temat korzyści edukacyjnych płynących z tej gry, w której tak istotną rolę odgrywa górnictwo i budownictwo. Odkąd w 2011 roku Markus „Notch” Persson wprowadził Minecraft na rynek, naukowcy sporo pisali o znaczeniu tej gry jako pierwszej sensownej formy zapoznawania graczy z tematyką związaną z przedmiotami z grupy STEM (skrót of Science, Technology, Engineering and Mathematics – nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka).
Pedagodzy chwalili potencjał Minecrafta w angażowaniu dzieci wyobcowanych z klasowych środowisk edukacyjnych. Dziennikarze zajmujący się tematyką techniczną zauważyli, że rozgrywka zachęca do „myślenia matematycznego”. Blog Minedat.org Hudson Institute of Mineralogy wymienia mineralogiczne odpowiedniki fikcyjnych substancji z gry, takich jak pryzmaryn, jasnogłaz i netherrack, dodaje jednak uwagę: „O ile nam wiadomo, nie istnieją żadne naturalne formy obsydianu, które płaczą”.
„Kiedy rodzice mówią: »Słyszeliśmy, że ta gra ma walory edukacyjne«, wyobrażam sobie, że tak naprawdę myślą: »Słyszeliśmy, że możemy pozwolić naszemu dziecku grać w nią i nie czuć się winni«”
- żartuje autorka i technolożka Hana Schank.
To zrozumiałe: w obliczu przytłaczającej popularności Minecrafta (obecnie na całym świecie jest około 141 milionów aktywnych graczy i liczba ta wciąż rośnie) poczucie, że to coś dobrego, jest pomocne. Jednak Minecraft to nie tylko przedmioty STEM: to również magia, potwory i budowanie światów.
Na przestrzeni dziejów obsydianowi, nieziemskiemu, przerażająco ostremu materiałowi, w przeszłości nieraz już przypisywano nadprzyrodzone właściwości. Rdzenni Amerykanie z wulkanicznego Zachodniego Wybrzeża – ludy Paiute, Shasta, Wintu, Yurok, Yuki, Achomawi i Pomo – mieli gruntowną wiedzę na temat obsydianu.
Znali metody jego obróbki, odpowiednie źródła dla różnych rodzajów narzędzi i najmniej szkodliwe sposoby jego pozyskiwania. Obsydian odgrywa rolę w ich najwcześniejszych opowieściach, legendach i historiach „ku przestrodze” – przejawia się w rzekach, spada z nieba i obdarza specjalnymi mocami.
W tych mitach i podaniach kryją się prawdziwe relacje naocznych świadków ognistej formacji obsydianu w miejscach takich jak Glass Mountain, przekazywana ustnie pamięć o aktywności wulkanicznej z odległej przeszłości. Na przełomie XX i XXI wieku jeden z przedstawicieli ludu Yuki tak opisywał wielkiego ducha Milili:
„Posiada on ogromny blok obsydianu, a wszystkie obsydiany na świecie są jego fragmentami, które zrzucił. Ma kształt ogromnego orła lub kondora i panuje nad jeleniami, mil, z którymi związane jest jego imię. Kichil-lamshimi – obsydianowi lekarze – mil--lamshimi – jeleni lekarze – i mit-lamshimi – niebiańscy lekarze […] wszyscyczerpią swoją moc od Milili”.
Duchy mogą wystrzeliwać niewidzialne obsydianowe punkty w ciało: usuwając je, obsydianowi szamani leczyli dolegliwości, których nie dało się wyjaśnić w inny sposób. Przechowywali wielkie obsydianowe ostrza, jedne z najdłuższych na świecie, sięgające prawie metra, których używano wyłącznie do celów ceremonialnych i które przekazywano z pokolenia na pokolenie.
Obsydian w mitach i rytuałach
Szaman ludu Yuki, opisując rytuał, którego doświadczył w młodości, gdy zaczęły się ujawniać jego moce, wspominał, że przyśnił mu się stwórca, On-uha”k-namlikiat:
„W tym śnie znalazłem się na niebie, gdzie ujrzałem mnóstwo kolorów, jak masa kwiatów. Rano krwawiłem z ust i nosa i byłem bardzo przestraszony”.
Jego moce rosły podczas kolejnych snów, aż w końcu miał ostatni sen o obsydianowych duchach:
„Nie odpowiedziałem duchom, które się do mnie zwracały, myśląc, że sen przyjdzie do mnie ponownie, ale wyraźniej. Później starzy ludzie powiedzieli mi, że popełniłem błąd – że obsydianowe duchy nigdy nie rozmawiały z nikim więcej niż raz”.
W rezultacie mógł potem leczyć wszystkie choroby, z wyjątkiem tych wywołanych przez minerał obsydian.
Biorąc pod uwagę znaczenie obsydianu w mitach i rytuałach, warto ponownie przyjrzeć się notatce skauta-gracza w Minecrafta. Czy obsydian może otwierać portale do innych światów? To zależy od tego, w którym świecie się znajdujemy i komu zadamy to pytanie.
fot. shutterstock
